DeFi Nedir?
Geçmişte insanlar kripto sektörünü düşündüklerinde, genelde akla sadece Bitcoin ve diğer kripto coin'ler gelirdi. Ancak son dönemde sektördeki gelişmeler, finansal servisleri merkezi bir otoritenin veya kurumsal mevzuatların ötesinde demokratikleştiren yeni bir harekete zemin hazırladı. Bu gelişme yaygın olarak merkeziyetsiz finans (decentralized finance), kısaca DeFi adıyla biliniyor.
Bitcoin'in şu ana kadar ödeme ve finans sistemimiz üzerinde bir Kopernik etkisi olduğunu söylemek mümkün, DeFi da aynı vaadi sunuyor. DeFi esassen birikim, kredi, alım satım, sigorta ve benzeri finansal servisleri, internete bağlı bir akıllı telefonu olan hemen herkes için mümkün kılıyor. Burada Defi, tarafların üzerinde anlaştığı koşulları uygulamak için blockchain üzerine kurulmuş "akıllı sözleşmeler" kullandığından, herhangi bir aracıya duyulan ihtiyaç büyük ölçüde ortadan kalkıyor.
Bir tanım yapmak gerekirse, DeFi, blockchain tabanlı teknolojileri kullanarak merkezi sistemlerin ve insana bağlı sansürün kısıtlamaları olmaksızın farklı alanlarda finansal servisler sunuyor. DeFi için açık finans demek de mümkün.
Halen büyümekte olan bu sektör, geçtiğimiz yıl içinde devasa bir büyüme kaydetti. Toplam DeFi piyasa değeri 35 milyar dolara ulaşmış durumda, bu alanda kilitli toplam varlık değeri (TVL) ise 20 milyar doları aştı. Henüz Ocak 2020'de bu miktar 1 milyar dolar civarındaydı. Bu da DeFi sektörünün kripto alanındaki yatırımcılar tarafından ne denli güven ve saygı kazandığını gösteriyor.
Merkeziyetsiz Uygulamaları (DApp) Anlamak
DeFi dünyasında sistemin önemli bileşenlerinden biri de merkeziyetsiz uygulama fikridir. DApp adıyla bilinen bu uygulamalar, sektörün işleyişini ve neler yapabildiğini anlayabilmek için büyük önem taşıyor.
Bu merkeziyetsiz uygulamaların büyük çoğunluğu, en büyük ikinci kripto varlık olan Ethereum üzerinde geliştiriliyor. Solidity programlama dilini kullanan bir geliştirici, Ethereum üzerine hızlıca bir "akıllı sözleşme" kurabiliyor.
Akıllı sözleşmeler, koşullar yerine getirildiği anda işlemlerin otomatik olarak gerçekleşmesini sağlıyor. Blockchain sayesinde bu sözleşmelerin şartları da değiştirilemez biçimde belirlenmiş oluyor. Gerekli şartlar sağlandığında, herhangi bir harici müdahale gerekmeksizin işlem sorunsuz bir şekilde gerçekleşiyor.
Genel olarak birçok DApp bu akıllı sözleşmeler ile çalışıyor. Bazı DApp türlerini sizin için listeledik:
Merkeziyetsiz Borsalar (DEX)
DEX, kullanıcılara merkezi bir otoritenin müdahalesi olmaksızın paralarını değiş tokuş etme olanağı sunan bir platform niteliği taşıyor. DEX tipi borsalarda kullanıcılar ister kripto varlıklarını bir itibari parayla değiştiriyor isterse tam tersini yapıyor. Bazı durumlarda bir kripto para birimini öbürüyle takaslamak da mümkün oluyor. En popüler DEX'lerden biri, kullanıcılara kendi token'ı ve diğer token'lar ile erişim imkanı sunan Binance DEX.
Büyürken bize sadece banka gibi geleneksel finans kuruluşlarının ihtiyacı olanlara kredi imkanı sunabileceği öğretildi. Ancak DeFi alanındaki gelişmelerle birlikte, kullanıcılar aynı finansal hizmetleri buna uygun şekilde hazırlanmış merkeziyetsiz uygulamalardan temin edebiliyor. Bu platformlardan kredi almak isteyen kullanıcının, akıllı sözleşmelerde belirtilen kriterleri yerine getirmesi yeterli oluyor. Bu adımın ardından pek çok hizmete erişim sağlanabiliyor. Bu DeFi coin'lerin en büyükleri arasında, kendi protokolüyle kredi dünyasında büyük etki bırakan Compound yer alıyor.
Stablecoin'ler
Kripto para birimleriyle ilgili sorunların başında, piyasanın dalgalı hareketleri geliyor. Kripto piyasasının sert fiyat hareketleri, bazı yatırımcıların bugüne kadar kriptoya giriş için tereddüt etmesine neden oldu. Bununla mücadele etmek için stablecoin'ler geliştirildi. Stablecoin, değeri kripto harici bir varlığa sabitlenmiş kripto varlıklara deniyor (gerçi, bazı stablecoin'ler başka bir kripto varlığı baz alıyor). Çoğu zaman bir stablecoin'in baz aldığı değer, dolar veya Euro gibi bir itibari para birimi oluyor. En büyük DeFi token'lardan biri, ABD dolarına 1:1 oranla endeksli fiyatı olan Tether.
"Wrapped" Bitcoin (WBTC)
Wrapped Bitcoin, kullanıcılara Ethereum tabanlı DeFi sisteminde de en büyük kripto varlığı kullanma olanağı sunmak üzere tasarlandı. Wrapped Bitcoin sayesinde kullanıcılar farklı kredi platformlarına borç verdiği BTC'ler ölçeğinde faiz alabiliyor.
DeFi için İlgi Artıyor, İşte Nedeni
Biraz önce, kripto piyasasının nasıl çok düşük toplam kilitli değerlerle başlayıp, yatırımcıların daha fazla kazanç için teminat varlık bıraktığı en büyük alanlardan biri olduğunu konuşmuştuk. Kripto piyasasının, finans dünyasındaki her şeyi değiştirebilecek potansiyelde sıra dışı yeni fırsatlar sunduğu bir gerçek, peki ama DeFi hangi yeni fırsatları getiriyor?
DeFi Yasal Düzenleyicilere İhtiyaç Duymuyor.
DeFi için gösterilen ilginin sürekli artmasının en önemli nedeni, herhangi bir yasal düzenleyiciye ihtiyaç duyulmaması. Geleneksel finansal sistemlerde, yasal düzenleyiciler geleneksel kurumlara uyguladıkları bazı yükümlülüklerle kısıtlayıcı olabiliyor.
Buna karşın, DeFi dünyasında yasal düzenleyici diye bir kavram bulunmuyor. Bunun yerine sistemin tüm odağı finansal sistemi herkese açık hale getirip, gizliliği artırarak katılımı güçlendirmek hedefleniyor.
Kurumsal Yatırımcıların Katılımı
Blockchain destekli kripto sektörünün ana akım kurumsal yatırımcıdan gördüğü ilgide artış görülüyor. Bugün Square, PayPal, Grayscale Investment ve bir dizi diğer kurumsal yatırımcı, yeni altın olarak gördükleri Bitcoin'i alıyor ve elinde tutuyor.
BTC almayan diğer bazı kurumlar ise blockchain teknolojisinden faydalanarak işini bir adım öteye taşıyor. Yakın zamanda bankaların itibari paraya karşı stablecoin çıkarabileceğini duyuran ABD Para Birimi Denetleme Ofisi de bunun bir örneği.
Geleneksel Finans Sistemindeki Faiz Oranını Aşmak
Çoğu insanın DeFi token'larına yatırım yapmasının önemli sebeplerinden biri de dünya genelinde faiz oranlarının muazzam seviyelerde düşmeye başlaması. Burada, pandeminin etkisi ve yasal mercilerin adımları da rol oynuyor. DeFi tarafında ise durum hiç böyle değil.
Compound gibi DeFi token'lar, çoğu finansal kuruluştan daha yüksek faiz oranları sunuyor. Tether gibi diğer varlıklar da kullanıcılara özellikle kripto varlığı stake ettiklerinde faiz getirisi sunuyor.
Geleneksel finans sistemi ve bu alandaki yasal düzenleyiciler insanları kriptoya yatırım yapmaktan vazgeçirmeye çalışsa da, gizliliğin kilit özelliklerden biri olduğu daha merkeziyetsiz bir finansal sisteme doğru yol aldığımız tartışılmaz bir gerçek.
DeFi sektöründe belirli bir düzeyde yatırım riski olduğunu belirtmekte fayda var. Bununla birlikte, geleneksel sistemin de kendi riskleri mevcut. Diğer bir deyişle, DeFi dünyasından en yüksek getiriyi elde etmek isteyen yatırımcıların, işlem yapmaya başlamadan önce bu düzenin nasıl çalıştığını iyi anlamaları gerekiyor. Her halükarda DeFi kalıcı olarak hayatımıza girdi. Çok kısa bir süre içinde de sektörde daha büyük ufuklar açan kullanım alanlarına tanık olmaya başlayabiliriz.