CMC Crypto Playbook 2023 kategorisinin geliştirme bölümünde Jump Crypto, protokollerdeki yönetişimin neden merkezden uzaklaştırılması gerektiğini ve çözüm önerilerini paylaşıyor.
Blockchain, muhatapların güven sorunu yaşamadan karmaşık görevleri birlikte yerine getirmesini sağlayarak ezberleri bozdu. Öyle ki, kredi protokol parametrelerinden ABD Anayasası'nın kopyasını satın almak için teklif vermeye kadar birçok olguyu yönetme gücüne sahip merkeziyetsiz otonom organizasyon (DAO) modelleri bile hayata geçirildi. Merkeziyetsiz yönetişimin benzeri görülmemiş bu başarılarına rağmen protokoller, doğrudan demokrasi ve bir token bir oy gibi yetersiz kalan mekanizmaları kullanmaya devam ediyor. Hatta çoğu protokol, yeni fikirleri denemeye isteksiz görünüyor. Jump Crypto olarak, kripto protokollerinin bu sorunları ciddiyetle ele almaya başlaması gerektiğine inanıyoruz.
Gelin 2023 yılı, kripto ekosisteminde yönetişimin yeşerdiği bir sene olsun.
Doğrudan Demokrasideki Kusurlar
Merkeziyetsiz yönetişim genellikle, her token sahibinin oy kullanabildiği referandum modelleri üzerine kurulu. Gelgelelim token sahipleri, yönetişim tekliflerini değerlendirmede her zaman aktif olmayabiliyor. Protokollerde düzenli biçimde yeni yönetişim fikirleri ortaya atılıyor. Öte yandan oy sahiplerinin, bu yeni fikirler üzerine yeterince düşünmeleri için gereken süre her zaman karşılanmıyor. Ayrıca, seçmen sayısının çok fazla olması durumunda, tek kişinin sahip olduğu tek oy, zamanla önemini yitiriyor. Bir başka deyişle, merkeziyetsizlik mantığı üzerine kurulmasına rağmen yönetişimin gerçek sahipleri çeşitli çıkar grupları ve balinalar olabiliyor.
Andrew Hall ve Porter Smith tarafından ele alındığı üzere bu sorunlar, demokratik yönetişim tarihi boyunca hep hissedildi. Dolayısıyla kripto protokolleri, temsilcili demokrasiyi benimsemeye başlamalı. Token sahiplerinin oy kullanarak, kendileri adına nitelikli karar alma konusunda güvenebilecekleri temsilcileri seçmeleri gerekiyor. Temsilciler, protokol kullanıcılarıyla bir tür sosyal sözleşme oluşturabilir. Seçilen temsilcilerin, ellerindeki gücü kötüye kullanmalarını engellemek için çeşitli mekanizmalar hayata geçirilebilir. Topluluk, performans hedefine ulaşan temsilciye dağıtmak üzere ödül tokeni üretebilir.
Protokoller ayrıca, belli başlı girişimlere göre uyarlanmış temsili komiteler de meydana getirebilir. Örneğin, liquid staking hizmeti sunan Lido protokolünde ekosistem hibeleri, kaynak sağlama ve daha birçok konu için komiteler var. DeGods NFT projesini yöneten DeDAO; topluluk liderleri, seçilmiş temsilciler ve "Alpha Gods" diye adlandırılan üyelerden oluşan bir komite meydana getirerek farklı yaklaşım sergiliyor. Yüksek temsil modelinin, çeşitli koşullandırma ödülleri ile teşvik edilmesi mümkün. Olumlu davranışlar sergilemenin, tartışmalara aktif olarak katkıda bulunmanın ve yüksek oranda onay almanın ödüllerle teşvik edilmesi sağlanabilir. Temsil şeması dikkatli tasarlanırsa, çıkar gruplarının kasıtlı yönetim eylemlerinde bulunarak sistemi ele geçirme planları baştan suya düşebilir.
Sembolik delege sistemi, temsilci kullanmayan protokollerde bile, doğrudan demokrasinin meydana getirdiği zararları hafifletmeye yarayabilir. Az miktarda tokeni ve sınırlı zamanı olan token sahipleri, oy haklarını daha bilgili uzmanlara devredebilir. Bu temsilciler, tıpkı balinalar gibi büyük paylara sahip olsalar da meydana gelen çıkar çatışmasıyla birlikte merkeziyetsizliğe katkıda bulunmayı sürdürürler. Temsilcilere yasal sözleşme veya akıllı sözleşmeler yoluyla yaptırım uygulanabilir.
Bir Token Bir Oy ve Balinaların Hakimiyeti
Normal şartlarda merkeziyetsiz kripto protokolleri, geliştiricilerin ve erken dönem yatırımcıların egemenliğinde oluyor. Haliyle dolaşımdaki tokenlerin çoğunun bu kitlede bulunması normal karşılanmalı. Elbette merkeziyetsizlik ilkesi doğrultusunda, balinaların protokole haddinden fazla etki etmesi istenmez.
Yakın zaman önce, sistemin daha etkin çalışması için karekök oylama fikrini ortaya atmıştık. Bu yöntemde protokol katılımcıları, ellerindeki token miktarının kareköküyle orantılı biçimde oy kullanıyor. Yani 1 tokeni olan kişi tek oy kullanırken 25 token sahibi olan katılımcı yalnızca beş oy hakkı elde ediyor. Daha fazla token sahibi olanın oylama gücü yine artıyor, ancak doğrusal biçimde değil… Böylece, küçük ölçekli katılımcılar protokol yönetişiminde daha fazla söz sahibi olur. Token sahiplerinin getirileri en üst düzeye çıkarılır ve herkesin söz sahibi olmasına izin verilir. Bir başka deyişle, verimlilik ile eşitlik arasında denge kurulur.
Kripto cüzdanları genellikle gerçek hayattaki kimlik bilgileriyle eşleştirilmediği için, herhangi bir kişi veya kuruluş daha fazla oy gücü elde etmek adına elindeki yüklü meblağı birden fazla cüzdana paylaştırabilir. "Sybil" diye tabir edilen bu sorunu tamamen ortadan kaldırmak zor olsa da, etkisini hafifletmek için bir dizi olası yöntem mevcut. Kripto cüzdanlarını gerçek sahipleriyle eşleştiren kimlik çözümleri, Sybil saldırılarının yürütülmesini daha maliyetli hale getiren alternatifler ve katılımcıları, protokolü denetlemeleri için teşvik eden çeşitli yöntemler bulunuyor. Bahsini ettiğimiz her yaklaşıma ait bağlantıyı yukarıda paylaştık.
DAO projeleri bilmelidir ki, "bir token bir oy" dinamiklerine karşı koymak adına oylama mekanizması seçmek kullanılabilecek yöntemlerden sadece biri. Zira başka alternatifler de mevcut. Örneğin protokoller, daha yüksek pasif gelir sağlayacak, ancak yönetişim kararlarına katılma hakkı sunmayacak token sınıfları oluşturabilir. Böylece balinalar, daha yüksek gelir elde edeceği token standardına yönelebilir ve yönetişim token rezervlerini azaltmayı tercih edebilir.
Vitalik Buterin tarafından kaleme alındığı üzere üretilecek genel mekanizmalar, yönetişimde daha fazla "söz sahibi" olmayı sağlayabilir. Verilen bir örnekte, oy kullananlara ait tokenlerin, o teklif uygulanana kadar kilitlenmesi fikri ele alınıyor. Protokoller, merkezileşme hamlelerine cevap olarak, kendi yönetişim ihtiyaçlarını karşılamak için bahsini ettiklerimiz ya da bunlara benzer fikirleri uygulamaya istekli olmalı.
Deney Çağrısı
İstikrarlı kripto projelerindeki yönetişim modeli oldukça eski ve DAO protokolleri de benzer mekanizmalarla bütünleşik çalışıyor. Yönetişim çözümlerinin "her bedene uygun" olmaması gerektiğini düşünüyoruz. Protokollerin ihtiyaçlarına göre şekil almasının şart olduğuna inanıyoruz. Hem protokoller hem de token sahipleri, yeni fikirlere açık olmak zorunda.
Jump Crypto olarak, kripto ekosisteminin temelinde yatan yeniliğe ve deneyselliğe açık olma fikrinin protokol yönetişiminde de rol oynaması gerektiğine inanıyoruz. Başlangıç aşamasında ortaya çıkan sorunlara karşı merkezi yönetişimin protokollere yardımı dokunmuş olabilir, ancak protokollerin hantallaşmamak için gerçek anlamda merkeziyetsiz yönetişime geçmeleri şart. Protokoller, yönetişim ihtiyaçlarına duyarlı olmalı ve sağlıklı biçimde merkeziyetsiz yönetişimi hayata geçirmek adına tüm seçenekleri değerlendirmeli.
Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır
("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.
