CMC Crypto Playbook 2023 serisinin yatırım bölümünün ilkinde GSR, kripto piyasası yapıcılığı ve sektörde gelecekte neler olacağı konularını masaya yatırıyor.
Yazan: Kıdemli Stratejist Brian Rudick ve Stratejist Matt Kunke
Piyasa yapıcı olma, merkezi ve merkeziyetsiz borsalarda likidite sağlama ve piyasa yapıcılığının geleceğinde neler olduğunu değerlendiriyoruz.
Join us in showcasing the cryptocurrency revolution, one newsletter at a time. Subscribe now to get daily news and market updates right to your inbox, along with our millions of other subscribers (that’s right, millions love us!) — what are you waiting for?
Piyasa Yapıcılığının Temelleri
Piyasa yapıcılığı, herhangi bir borsadaki varlık için teklif ve talep olmak üzere iki taraflı teklif oluşturma eylemine denir. Alıcı ve satıcılar arasındaki likiditeyi artıran bu işlem sayesinde, daha fiyatlandırma ve düşük piyasa derinliği koşullarının meydana çıkması engellenir. Teorik olarak piyasa yapıcılar, fiyat riskini üstlenmeleri karşılığında alış ve satış arasındaki fark üzerinden gelir elde eder. Örneğin, bir varlığı 100 dolardan alıp 101 dolara satarlar. Kripto varlık fiyatları değişken olduğundan muhataplar arasında sınırlı akış oluşur. Bu da verilen teklifleri doğru fiyatta yakalamayı zorlaştırır. Dolayısıyla piyasa yapıcılar, en yüksek teklif ile en düşük satış fiyatı arasında bir değeri yakalamaya çalışır. Piyasa yapıcı; riski düşük tutarak gelir elde etmek için en iyi satış fiyatını ve emir defterinin tepesinde yer alan en iyi teklifi belli bir çalışma süresi içinde yakalamalıdır. Piyasa yapıcılar, aralıksız biçimde teklif verilerini ayarlamak ve piyasadaki fiyat hareketlerine dayalı olarak yukarı veya aşağı talep ve teklifleri listelemek için genellikle bot olarak adlandırılan özel bir yazılım kullanır. Piyasa yapıcılığı hizmetinin kalitesi; sağlanan likidite, anahtar performans göstergelerine (KPI) bağlılık, teknoloji, yazılım, geçmiş, deneyim, şeffaflık, raporlama, piyasa itibarı, piyasa desteği, borsa entegrasyonları, hem merkezi hem de merkeziyetsiz ortamlarda likidite sağlama, tezgah üstü piyasa (OTC) işlemi, hazine hizmetleri, stratejik yatırım gibi katma değerli hizmetler, sektör ağı, bilgi ve danışmanlık özellikleri açısından piyasa yapıcının türüne göre önemli ölçüde değişiklik gösterir. Piyasa yapıcılığı daha fazla likidite ve piyasa derinliği sunduğu için fiyat oynaklığını azaltmak ve fiyat kaymasını en aza indirmek gibi faydaları vardır. Bu faydaların belki de en önemlisi, teknolojinin çalışmasını sağlayan ve kripto ekosistemi için kritik öneme sahip olan token likiditesini sağlamasıdır.
CEX ve DEX Kıyaslaması
Bu işe özel hizmet sunan profesyonel firmalar piyasa yapıcılığını genellikle merkezi borsalarda uygulasa da merkeziyetsiz borsalarda da giderek daha fazla örnek görülmeye başlandı. Temel farklılıklar şunlar:
Merkezi Borsalar: Merkezi borsalar, alıcı ve satıcıları birbirine bağlayan aracı platformlardır. Bunlar arasında Binance ve Coinbase gibi örnekler yer alır. Merkezi borsadaki varlıkların, borsadaki herkesin varlık için ödemeye razı olduğu maksimum miktar olarak tanımlanan bir alış fiyatı ve borsadaki herkesin varlığı satmaya istekli olduğu minimum tutar olarak tanımlanan bir de satış fiyatı vardır. Alış ve satış fiyatı arasında oluşan makasa "spread" denir. Bu noktada piyasa yapıcı ve piyasa alıcı emirleri olmak üzere iki temel emir türü karşımıza çıkar. Piyasa yapıcı emirleri; alıcı veya satıcının, satın almak veya satmak istediği varlık için fiyat limiti oluşturularak verilir. Piyasa alıcı emirleri ise en iyi teklif veya satış fiyatı üzerinden anında gerçekleşir. Daha da önemlisi, piyasa yapıcı emirleri borsaya likidite eklerken, piyasa alıcı emirleri likiditeyi ortadan kaldırır. Bu nedenle birçok borsa, piyasa yapısı emirleri için daha düşük ücret alır. Hatta bazen hiç ücret almaz. Teklif ve talepler, borsanın müşteri emirlerini fiyat ile zaman önceliğine göre eşleştiren merkezi limit emir defterinde (CLOB) listelenir. Piyasa alıcı emirleri ise en yüksek alış ve en düşük satış emri üzerinden gerçekleşir. Piyasa katılımcıları; emir defteri listesinin tepesindeki en yüksek alış ile en düşük satış emrinin dışındaki teklif ve satışları emir defteri derinliği aracılığıyla görebilir. Piyasa yapıcılar, teklif ve talepleri otomatik olarak borsaya göndermek için otomatik alım satım yazılımı kullanır. Belirli bir eşleştirme mantığı çerçevesinde sürekli olarak borsalara teklif ve talep gönderirler.
Merkeziyetsiz Borsalar: Bazı piyasa yapıcılar, merkeziyetsiz platformlara da likidite sağlar. Piyasa yapıcılar tarafından her gün verilen milyonlarca emir göz önüne alındığında, merkezi borsalarda kullanılan merkezi emir defterinin merkeziyetsiz borsada çalışması, çok katmanlı emir defterlerinin maliyet ve hız sınırlamaları nedeniyle verimsiz hale gelecektir. Bu nedenle birçok merkeziyetsiz borsa, likidite havuzları adı verilen akıllı sözleşmelerde kilitli token havuzlarını kullanan otomatik piyasa yapıcı (AMM) isimli deterministik fiyatlandırma algoritması tercih eder. AMM yapıları, likidite sağlayıcılarının genellikle eşit miktarda tokeni likidite havuzuna yatırmasına izin vermek suretiyle çalışır. Likidite havuzundaki tokenlerin fiyatı daha sonra, "x*y=k" gibi sabit ürün piyasa yapıcı algoritması formülü kullanır. Burada x ve y havuzdaki iki tokenin miktarıdır, k ise sabittir. Havuzdaki tokenlerin oranı, fiyatın belirlenmesinde rol oynar ve toplam alım satım hacminden bağımsız olarak her zaman likidite sağlanabilmesini mümkün kılar. İşlem büyüklüğü havuzun büyüklüğü ile kıyaslanarak fiyat kayması miktarı tespit edilir. Likidite havuzundaki fiyat, küresel piyasalardaki fiyatın dışına çıktığında arbitraj işlemi yapanlar devreye girecek ve fiyatı tekrar küresel piyasa fiyatına yaklaştıracaktır. Protokollerin büyük kısmında bu temel AMM modeli benimsense de, kimi projeler yüksek korelasyonlu tokenler (Curve), birden fazla varlığı destekleyen likidite havuzları (Balancer) ve konsantre likidite (Uniswap V3) sunarak performansı ileriye taşımak için yeni modeller meydana getirir. Ayrıca DeFi üzerinde sürekli vadeli işlem için sanal AMM'lere de rastlanabilir. Yeni birinci katman blockchain ağlarının ve ikinci katman ölçekleme çözümlerinin gelişmesiyle birlikte bazı DEX modellerinin daha geleneksel bir merkezi limit emir defteri modelini izlediğini veya hem AMM hem de CLOB sunduğunu unutmamak gerek. Havuza likidite sağlayanlar, o havuza kilitledikleri likidite ile orantılı biçimde işlem ücreti üzerinden gelir elde eder. Ayrıca, protokolün likidite madenciliği adı verilen likiditeyi teşvik etmek için kullandığı protokol tokenlerinden de alabilirler. Havuza aktarılan iki varlıktan birinin fiyatı diğerinden önemli ölçüde hızlı hareket ettiği dönemlerde likidite sağlayıcıları, likidite sağlamak yerine her iki varlığı da doğrudan cüzdanlarında tutmaları durumunda daha yüksek getiri kazanacağı için geçici kayıp (impermanent loss) ortaya çıkar.
Piyasanın Durumu
Kripto para piyasasının sahip olduğu benzersiz özellikler, likidite sağlama konusunda bazı zorluklara yol açabilir. Kripto para piyasaları 365 gün 24 saat açıktır, kendi kendine saklama seçeneği sunar, bireysel kullanıcının borsa ile doğrudan etkileşime girmesini mümkün kılar, merkezi borsalardaki (CEX) sanal bakiyeleri anında işleme koyar ve geleneksel T+2 finans mutabakatına kıyasla merkeziyetsiz borsalardaki (DEX) zincir üstü alım satımlardaki mutabakat daha hızlıdır. Bitcoin (BTC) gibi kripto para birimlerindeki fiyat oynaklığı ve hala hantal bir süreç olan itibari paradan (fiat) kripto paraya dönüştürme işlemi göz önüne alındığında alım satımı kolaylaştırmak için stablecoin seçenekleri kullanılabilir. Bunlara ek olarak, kripto piyasaları hala büyük ölçüde düzenleme eksikliği içerir. Bu durum, fiyat manipülasyonlarına açık kapı bırakır ve birçok zincir üstü veya dışı ortam arasında bölünmüş likidite nedeniyle yüksek oranda parçalı çalışmaya devam eder. Öte yandan alım satım teknolojileri halen geliştirilme aşamasındadır. API bağlantı kalitesi borsadan borsaya değişebilir, işlem hacminin yükseldiği dönemlerde bağlantı sorunları yaşanabilir, hatta sistem çökebilir. Son olarak, geleneksel finans piyasasıyla karşılaştırıldığında, kripto türev ürünleri toplam piyasa hacminin çok küçük bir yüzdesine karşılık geldiği için hala büyüme aşamasındadır. Tüm bunlar göz önüne alındığında likidite sağlama konusunda piyasanın parçalı ya da birlikte çalışabilir olması, zayıf sermaye verimliliği, kur riski, düzenleme belirsizliği, gelişme sürecinde olan borsa teknolojileri ve bağlantıları gibi zorluklar ortaya çıkar.
Piyasa Yapıcılığının Geleceği
Kripto sektörü baş döndürücü hızla gelişmeye devam ederken piyasa yapıcılığı istisna oluşturmuyor. Mevcut olan ve potansiyel gelecek trendlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Kurumsallaşma: Kripto piyasası her geçen gün biraz daha kurumsal yapıya bürünüyor ve bu kurumsal talep arttıkça likidite sağlayıcılarının önemi de yükselmeyi sürdürecek.
Birlikte çalışabilirlik: Zincirler arası köprüler geliştikçe ve birleştirilebilirlik ön plana çıktıkça merkeziyetsiz finans alanında birlikte çalışabilirlik ileriye taşınacak. Nihayetinde piyasa yapıcılar da dahil olmak üzere kullanıcıdan tamamen soyutlanmış çok zincirli bir dünyanın oluşmasını bekliyoruz.
Sermaye Verimliliği: Parçalanmış piyasalar ve çapraz marj işlemlerindeki yetersizlik göz önüne alındığında, merkezi platformlardaki likidite sağlayıcıları, her borsada yer alan emir defterlerini finanse etmek zorunda. Gelecekte, temel kripto komisyonculuğunun oluşturulmasıyla daha fazla kredi genişlemesi elde edilebilir ve daha resmi hale getirilmiş repo piyasası da sermaye verimliliğini artırabilir. Konsantre likidite provizyonlarında ilerleme sağlama, eksik teminatlandırılmış kredileri uzatma, liquid staking seçeneği sunma, çapraz protokol marjında ve takas hızında ilerleme sayesinde merkeziyetsiz borsalarında sermaye verimliliği artırılabilir.
Borsa Riski: Güncel olaylar göz önüne alındığında piyasa yapıcıların, karşı taraf riskini en aza indirmek için merkezi yapılardaki sermayelerini azaltmasının yanı sıra, daha az güvenilen ve daha az düzenlemeye tabi borsalarda alım satımı tamamen durdurması muhtemel. Piyasa yapıcılar ve diğer katılımcılar; hem komisyoncu, hem alım satım platformu, hem de emanetçi rolü üstlenen merkezi borsalar yerine, Copper's ClearLoop gibi, doğrudan alım satıma izin veren üçüncü parti çözümler sayesinde merkezi borsaların işlevlerini azaltmaya çalışabilir. Muhtemelen borsalar, daha düşük işlem ücreti ve ileri seviye şeffaflıkla likiditeyi kendilerine çekmeye çalışacak. Rezerv İspatı (Proof of Reserves) paylaşımı yapan borsalar buna öncülük ediyor.
DeFi ve CeFi Kıyası: Güvene ihtiyaç duymaması, kendi kendine denetleme yeteneğine sahip olması, daha hızlı inovasyon, iyileştirilmiş Gas ücretleri, maksimal çıkarılabilir değer (MEV) direnci ve daha fazla sigorta seçeneği sunması sayesinde DeFi, erken aşama döneminden bu yana CeFi protokollerinden daha hızlı büyüdü. Düzenleyicilerin DeFi protokollerine karşı tavrı belirleyici olacak. Düzenleyiciler DeFi'ye sert bir yaklaşım sergilerse benimsenme yavaşlayacak. Öte yandan büyüme teşvik edilir ve yeniliğin önü açılırsa büyüme hızlanabilir. Elbette bu konuda mantık çerçevesinde koruma sağlanması şart.
DeFi Türevleri: Geleneksel finans piyasalarındaki türev ürünlerin yaygınlığı göz önüne alınırsa, DeFi türev işlem hacimlerinin ve dolayısıyla DeFi türev ürünlerinde piyasa yapıcılığının spot işlem hacminden daha hızlı büyümesi muhtemel. Bu durum özellikle, büyümenin sürekli vadeli işlem piyasasına kıyasla geride kalan opsiyon piyasasında geçerli olabilir.
Protokol Odaklı Likidite: DeFi protokolleri genellikle, madencilik yoluyla likidite sağlamayı teşvik eder. Likidite madencileri, DEX ekosistemine likidite sağlamaları karşılığında yerel tokenle ödüllendirilir. Ancak bu şekilde oluşan likidite genellikle geçicidir ve likidite madenciliği teşvikleri sona erdiğinde tükenir. Curve, Tokemak, OlympusDAO ve Fei/Ondo gibi projeler, likidite madenciliği ödülleri üzerinden teşvik oluşturarak kullanıcı fonlarını meydana getirmeyi tercih etmiyor. Bunun yerine projelerin kendi kendilerini desteklemelerini ve protokol kontrollü değer yoluyla zincir üzerinde likidite oluşturmayı hedefliyorlar.
Merkezi ve Merkeziyetsiz Likidite Kıyaslanması
Kaynak: Coinbase, GSR
GSR Hakkında
Dokuz yılı aşkın derin kripto piyasası uzmanlığı bulunan GSR; piyasa yapıcı, ekosistem ortağı, varlık yöneticisi ve çok katmanlı aktif bir yatırımcı. GSR; token ihraç edenler, kurumsal yatırımcılar, madenciler ve önde gelen kripto para borsaları için dijital varlıklarda spot ve doğrusal olmayan likidite kaynakları sağlar. Dünya genelinde 300'den fazla kişiye istihdam sağlayan GSR'nin alım satım teknolojisi, dünyanın önde gelen DEX'leri de dahil olmak üzere 60 ticaret platformuna entegre çalışıyor. Karmaşık sorunlara karşı azimle ve hayal gücüyle yaklaşma kültürümüz var. Müşterilerimizin özel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış kaliteli hizmet, uzmanlık ve alım satım seçenekleri sunarak uzun vadeli ilişkiler kuruyoruz.
Detaylı bilgi için: www.gsr.io.
Zorunlu Açıklama
Bu içerik, GSR ("Firma") tarafından yalnızca bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve sadece bilgi sahibi kurumsal yatırımcılara yöneliktir. Herhangi bir teklif, taahhüt, talep, danışmanlık veya tavsiye içermez. Açıklanan şartlar üzerinden, bahsi geçen teklif ya da teşvikin yasa dışı olacağı herhangi bir eyalet veya ülkede yatırım hizmetleri sağlamak veya başka biçimde herhangi bir işlem yapmak ya da sonuçlandırmak yasalara aykırı olabilir. Firma, bu içeriği sağlayarak bir danışman veya mutemet şeklinde hareket etmemektedir.
Bu içerik bir araştırma raporu değildir. FINRA veya CFTC araştırma kurallarına göre hazırlanan araştırma raporlarında geçerli olan bağımsızlık ve ifşa standartlarına tabi değildir. Bu içerik, Firma'nın özel çıkarlarından bağımsız değildir. Firma'nın çıkarları, herhangi bir karşı tarafının çıkarlarıyla çatışabilir. Firma, bu içerikte bahsi geçen enstrümanların alım satımını kendi adına yapar. Bu içerikte ifade edilen görüşlerin dışında da alım satım yapabilir ve ilgili diğer enstrümanlar üzerine pozisyon almış olabilir.
Burada yer alan bilgiler, güvenilir olduğu düşünülen kaynaklara dayanmaktadır. Yine de kesinlikle doğru veya eksiksiz olduğu garanti edilmez. Burada ifade edilen herhangi bir görüş veya tahmin, yazar(lar) tarafından yayın tarihi itibarıyla elde edilen çıkarımları yansıtır ve önceden haber verilmeksizin değiştirilebilir. Dijital varlıkların alım satımı ve yatırımı, fiyat oynaklığı ve likidite azlığı gibi önemli riskler içerir. Her yatırımcı için uygun olmayabilir. Firma, bu içeriğin kullanımından kaynaklanan herhangi bir doğrudan veya dolaylı zarardan sorumlu değildir. Bu içeriğin telif hakkı GSR'ye aittir. Bu içerik veya herhangi bir şekilde elde edilen kopyası, GSR'nin önceden yazılı izni olmaksızın doğrudan veya dolaylı olarak alınamaz ve çoğaltılamaz.
Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır
("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.
