2023 CMC Crypto Playbook serisinin son DeFi bölümünde Uniswap Labs, merkezi ve merkeziyetsiz borsaların genel görünümüne
Kripto para borsaları; kullanıcılarına kripto paraları, türev ürünlerini ve kripto ekosistemindeki diğer tüm varlıkları alıp satma olanağı sunan platformlardır. İki temel borsa kategorisi söz konusu:
• Merkezi Borsalar (CEX): Tek kuruluş tarafından yönetilen CEX yapıları, alıcı ve satıcılar arasında aracı konumundadır. Emir vermeyi kolaylaştırır ve taraflar arasında para transferini sağlar. Örnek olarak Binance ve Coinbase gösterilebilir.
• Merkeziyetsiz Borsalar (DEX): Blockchain teknolojisini kullanan DEX modelleri, alıcı ve satıcılar arasındaki işlemleri kolaylaştırarak merkezi aracı ihtiyacını ortadan kaldırır. Örnek olarak Uniswap ve Curve gösterilebilir.
Uniswap Labs olarak DEX projelerinin, yerleşik kullanıcı koruma özellikleri sayesinde dijital varlık alım satımında öne çıkan yöntem olduğuna inanıyoruz. Bu özellikler şöyle sıralanabilir:
• Kendi Kendine Saklama: Kullanıcılar, varlıkları üzerindeki kontrollerini kaybetmez
• İzne Gerek Duymama: Alım satım yapmak için yalnızca internet bağlantısı gereklidir
• Değiştirilemezlik: DEX çalıştırmak için kullanılan kod düzenlenemez veya değiştirilemez
• Şeffaflık: Tüm işlemler, istenildiği zaman sorgulanabilen açık bir deftere kaydedilir.
Bu özellikler sayesinde kullanıcılar, kendi rızaları veya bilgileri olmadan varlıklarını tehlikeye atabilecek ihmalkar veya kötü niyetli davranışlardan korunur. Ne yazık ki CEX modelleri, bu olumsuz durumlara karşı savunmasızdır. Popüler bir CEX olan FTX, müşterilerinin varlıklarını bire bir oranda kasasında tutmadığını açıkladıktan sonra likidite sıkışıklığıyla karşı karşıya kaldı ve çöktü.
CEX ve DEX Kıyaslaması
DEX protokolleri, 2020'deki DeFi Yazı sırasında popülaritesini artırdı ve bugüne kadar 2 trilyon doları aşan işlem hacmine ulaştı. Aralık 2021'de 234 milyar dolarla rekor kıran DEX'ler, 2022'nin her ayında ortalama 100 milyar doları aşan işlem hacimleri gördü. Bu işlem hacminin kabaca yüzde 70'i Ethereum mainnet üzerindeki Uniswap protokolünde gerçekleşti.
Kaynak: The Block
Çok uzun süredir kullanılmakta olan CEX modelleri, tahmin edileceği üzere daha önde. Mayıs 2021 itibarıyla CEX spot işlem hacmi, neredeyse tüm zamanların toplam DEX işlem hacmine eş değer biçimde 2,3 milyon dolara ulaştı. 2022 yılı itibarıyla CEX projelerinin ortalama aylık işlem hacmi 695 milyar dolardı. Bu da aylık DEX hacminin yaklaşık 7 katı.
DEX'ler CEX'leri yakalayabilir mi?
Uzun yıllara dayanan avantajına rağmen CEX pazar payı, DEX alternatifleri tarafından ele geçiriliyor. DEX ile CEX piyasalarının spot işlem hacmi oranı istikrarlı biçimde artıyor. Öyle ki, Şubat 2022'de bu oran yüzde 25'in üzerine çıktı.
Kaynak: The Block
DEX teknolojisinde sunulan herkese açık kullanıcı güvenliği avantajı, ileri seviye şeffaflık, varlıkları kendi kendine koruma seçeneği ve izne gerek olmadan sisteme erişme gibi özelliklerle kullanıcıların, CEX yerine DEX'leri tercih edeceğini tahmin ediyoruz. Gelgelelim DEX ve CEX modelleri, aynı müşteri pazarı içinde rekabet ediyor. DEX projelerinin, CEX piyasa hakimiyetini ele geçirmek için şunları yapması gerek:
• Sisteme katılma süreci daha kullanıcı dostu olmalı
• Bireysel kullanıcı deneyimini iyileştirilmeli
• Maliyet ve ücretler konusunda daha rekabetçi olmalı
Katılım
Kullanıcıların CEX sistemlerine katılması iki nedenden dolayı DEX'lere göre daha kolay:
• İtibari para geçitleri sayesinde kullanıcılar, banka hesapları, kredi veya banka kartları aracılığıyla token satın alabiliyor
• Kullanıcıların cüzdan veya anahtar yönetimi hakkında bilgi sahibi olmasına gerek yok
İlk sorunu çözmek kolay. Yakın dönemde dijital cüzdanlar, itibari para ödeme sağlayıcılarıyla entegre olmaya başladı. Böylece kullanıcılar, kendi kendine saklama hizmeti sunan cüzdan üzerinden doğrudan kripto para satın alabiliyor.
İkinci sorun ise biraz daha karmaşık. Kripto ekosisteminde işlem yapmak için kurtarma ifadesi (seed phrase) ve gizli anahtar verilerinin yönetimi çok önemli. Kullanıcılar parolalarını unuturlarsa, hesaplarını ancak bunlarla kurtarabilir. Bu alanda iCloud yedeklemeleri, çok taraflı hesaplama araçları ve sosyal kurtarma gibi yöntemler kullanıcı deneyimini ileriye taşıdı.
DEX protokollerini kullananların yaşadıkları sorunlar üzerine yaptığımız araştırmanın ardından, doğrudan DeFi'ye katılımı sağlamak için bir dizi iyileştirme yaptık. Örneğin Uniswap Web Uygulaması sayesinde, kullanıcılar kredi/banka kartıyla veya banka havalesi yoluyla dakikalar içinde kripto para satın alabiliyor ve takas işlemi gerçekleştirebiliyor.
Bireysel Kullanıcı Deneyimi
Sisteme katılım gerçekleştikten sonra kullanıcılar, kripto paralarını takas etmek ve portföylerini yönetmek isteyecek. CEX modelleri bu konuda daha sezgisel bir arayüz sunuyor. Venmo ve Robinhood gibi finans uygulamalarına benzer şekilde CEX modelleri daha sezgisel alım satım özelliklerine sahip. DEX protokollerini bağlanmak için genellikle uygulamada gezinmek, işlemleri onaylamak ve ardından alım satım yapmak gerekiyor. Buradaki temel çözüm bir kez daha; cüzdan içinde alım satım, hesap soyutlama ve sezgisel kullanıcı arayüzü özelliklerini içeren kullanıcı arabirimi oluşturmakta yatıyor.
Maliyet ve Ücretler
CEX modellerinde kripto paraları dönüştürürken düşük takas ücretleri talep ediliyor. Diğer taraftan DEX üzerinde yapılan takaslar, ağ tıkanıklığı dönemlerinde ani artış gösterebiliyor. Bu bağlamda, Ethereum yol haritasında ölçeklenebilirliği ve kapasiteyi artırma planları var. Parçalama (sharding) ve ikinci katman ağları, işlem maliyetlerini CEX'lerden daha ucuz olacak şekilde azaltacak ve CEX'lerin sağlayamayacağı düzeyde güvenlik seçenekleri sunacak.
İkinci katman ağlarını birleştiren ve soyutlayan DEX'ler ve dijital cüzdanlar, maliyet konusunda CEX'lerle rekabet edebilecek ilk modeller olacak.
Sonuç
Birçok kullanıcı için kendi kendine saklama, izne gerek duymadan sisteme erişim, değiştirilemez kod ve şeffaflık gibi konular kullanıcı deneyiminden sonra geliyor. Kullanıcının bu seçimi anlaşılabilir. Zira kimse zorlukla karşılaşmak istemiyor. Bununla birlikte fiyat dalgalanması yaşandığı dönemde, DEX'ler daha popüler seçenek haline geliyor. Örneğin, piyasalar FTX'in çöküşüyle sarsılırken, DEX işlem hacmi fırladı ve Uniswap CEX'lerden daha yüksek işlem hacmine ulaştı. Bunlar, DEX'lerin CEX işlem hacmini geçebileceğine dair doğrulanabilir kanıtlar olarak görülebilir. Kullanıcı arayüzündeki eksikliklerin giderilmesi ise an meselesi.
Kaynak: Galaxy
Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır
("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.
